ضوابط و قوانین طراحی بالکن در ساختمان

به گزارش اخبار ساختمان، گسترش آپارتمان‌ نشینی در شهرها و جایگزینی خانه‌ های ویلایی با مجتمع‌ های مسکونی چند طبقه که هر طبقه دارای چندین واحد است و وداع بسیاری از ساختمان‌ ها با حیاط، حیاط خلوت و نظایر آن، ضرورت و اهمیت وجود فضاهای نیمه ‌باز را در ساختمان‌ های امروزی، بیش از پیش ساخته است.

فضای نیمه ‌باز به فضاهایی گفته می‌ شود که امکان دسترسی از داخل ساختمان را داراست و با هوای آزاد در ارتباط است؛ به‌ گونه ‌ای که حداقل یک وجه آن ها باز است.

بالکن چیست؟

بالکن‌ ها فضایی نیمه ‌باز یا به اصطلاح فضای اکسیژن آپارتمان‌ ها هستند و این توانایی را دارند تا حدودی مشکلات مربوط به متراژ کم، هوای آلوده، کم‌ نور بودن آپارتمان ها و مواردی از این قبیل را تعدیل کند و فضای دلنشینی را برای اعضای خانواده ایجاد کنند.

با این حال، در بسیاری از شهرها، شاهد ساخت آپارتمان هایی با متراژ پایین و بدون بالکن هستیم که مشکلات بسیاری را برای ساکنان به وجود می آورد.

وجود فضاهایی مثل بالکن و تراس به عنوان یک فضای باز، یک ویژگی مثبت برای ساختمان به حساب می آید و خیلی از خریداران در هنگام خرید مسکن به دنبال آپارتمان هایی هستند که دارای بالکن است. به ویژه زمانی که متراژ واحدها کم باشد بالکن یک فضای ضروری برای آپارتمان ها محسوب می شود.

بالکن یا ایوانک، طبق مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان، فضای نیمه بازی است، ﮐﻪ از دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﻃﺮف ﺑﻪ صورت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ در معرض ﻫﻮای آزاد ﻗﺮار می گیرد و سطح زیرین آن هیچ فضای بسته ای وجود ندارد. همچنین، یک بالکن با عرض کم، بالکنی است که عرض آن از نیم متر کمتر باشد و طول آن حداقل اندازه پنجره ای است که تا کف آن ادامه می یابد.

به عبارت دیگر، بالکن قسمتی از بنا است که مسقف است و حداقل از یک طرف با فضای بیرون ارتباط دارد. ناگفته نماند که اغلب دو طرف یا سه طرف بالکن، در مجاور هوای آزاد است.

بر این اساس، بالکن قسمتی از یک بنا به حساب می آید که اغلب از دیوار های آن در مجاورت با فضای بیرونی است. به طور کلی، تراس و بالکن دربرگیرنده قسمتی از بنا هستند که یک، دو یا سه طرف آن به سمت بیرون باز باشد.

تراس چیست؟

معادل فارسی کلمه تراس در زبان فارسی بهار خواب است. اما از دیدگاه معماری، تراس به فضای الحاق شده به آپارتمان گفته می شود که غیر مسقف است و جزو مشاعات ساختمان محسوب می شود. در نتیجه مساحت تراس ها در محاسبه مساحت آپارتمان ها دخالتی ندارد.

بطور کلی ایوان، تراس، بالکن فضاهای مسکونی را بالاتر از فضای بیرون قرار می دهند که در صورت نشستن کاربر در آن بتواند به فضای حیاط و یا منظره بیرونی مسلط شود و از زیبایی های آن بهرمند شود.

تراس و بالکن چه تفاوت هایی با هم دارند؟

بالکن فضایی است که دارای سقف است بر خلاف تراس که مسقف نیست. به طور کلی، تراس فضایی مشاع در بنا است، اما بالکن جزء مساحت بنا محسوب می شود.

هنگام حساب کردن سطح زیربنای ساختمان، اگر بالکن از یک سمت بسته باشد 1/2 مساحت آن و اگر دو طرف آن بسته باشد 2/3 مساحت و اگر از همه طرف توسط دیوارها و نرده های شیشه ای محصور شده باشد، همه سطح بالکن قسمتی از سطح زیر بنا حساب می شود.

انواع بالکن ساختمان

بالکن واقعی

این نوع از انواع بالکن ساختمان، احتمالا همان چیزی است که افراد از بالکن تصور می کنند: یک سکو که از ساختمان بیرون زده و نرده هایی که فضایی امن برای استفاده از فضای باز فراهم می کنند. این بالکن به اندازه کافی بزرگ است تا بتوان در آن راه رفت، مبلمان چید و استراحت کرد. یک بالکن واقعی، معمولا از طبقه دوم یک ساختمان به بالا در نظر گرفته می شود.

بالکن سرپوشیده

این نوع از انواع بالکن های ساختمان و همچنین بالکن های نیم اشکوب از نظر فنی بالکن نیستند، اما ساخت آنها بسیار شبیه به ساختار بالکن های واقعی است. هر دو سبک، یک سکوی مرتفع را برای دسترسی به قسمت خارجی ساختمان فراهم می کنند.

بالکن نیم اشکوب

نیم اشکوب، نوعی از انواع بالکن ساختمان است که بر خلاف انواع دیگر، دقیقا برای داخل خانه طراحی شده و به عنوان یک طبقه کوچک بین دو طبقه اصلی (معمولا بین طبقه همکف و طبقه اول) در یک ساختمان تعریف می شوند.

این بالکن، معمولا دارای یک سکو و فضای بزرگ است که یک طرفش با دیوار احاطه شده و طرف دیگرش نرده محافظ دارد که به دیوارهای اطراف متصل است. این ساختارها در بخش دنج دکوراسیون، به عنوان مکان هایی محبوب برای دفتر کار خانگی یا جایی برای قراردادن کاناپه کوچک مهمان در نظر گرفته می شوند.

بالکن مصنوعی

این بالکن ها، در واقع از نرده هایی استفاده می شود که برای افزودن جذابیت به نمای بیرونی خانه اضافه شده اند و توهم وجود بالکن را به مخاطب القا می کنند. در این نوع از انواع بالکن ساختمان، هیچ کف و سکویی در فضای خارجی در نظر گرفته نمی شود. جنس نرده ها نیز می تواند از شیشه یا آهن فرفورژه باشد. این نرده ها در هنگام باز بودن پنجره، مانع از سقوط می شوند.

بالکن کاذب

این نوع از انواع بالکن ساختمان، دارای یک نرده است که از درب بازشونده در طبقات بالایی محافظت می کند. در این بالکن، فقط سکوی بسیار کوچک 4 تا 6 اینچی در نظر گرفته می شود که اجازه می دهد پنجره یا درب کمی باز شود و نور و هوای تازه اتاق های داخلی را تامین کند.

مقرارت و ضوابط ساخت بالکن

ساخت و طراحی بالکن ها در معبرها بر اساس طرح تفصیلی است و در زمان ساخت‌ و ساز لازم است تا ضوابط مربوطه رعایت شود. بر این اساس، در معبرهای 10 تا 12 متری می توان به ازای هر چهار متر، نیم متر بالکن با مجوز شهرداری طراحی کرد.

برای معبرهای 12 تا 20 متری به ازای هر چهار متر ارتفاع، 80 سانتی ‌متر و برای معبر های 20 متر و بیشتر از آن، به ازای هر چهار متر ارتفاع، ساخت یک متر و بیست سانتی متر بالکن مانعی ندارد. اگر این ضوابط رعایت نشود، طبق ماده ی 100، مجوز تخریب داده می شود.

رابطه بین متراژ آپارتمان و متراژ بالکن چیست؟

بر اساس طرح تفضیلی شهرها، بین متراژ آپارتمان و متراژ بالکن ها رابطه وجود دارد. به طور مثال بر طبق قوانین شهرسازی شهرداری ها، بناهایی با متراژ 100 مترمربع و کمتر از آن باید به اندازه سه متر مربع بالکن داشته باشند و بناهایی با متراژ 100 تا 200 متر مربع باید حداقل 4.5 متر مربع بالکن و بناهای با متراژ 200 متر مربع و بالای آن، حداقل 6 متر بالکن احتیاج دارند.

همچنین، اندازه استاندارد نرده ‌‌های بالکن ها باید حداقل یک متر و بیست سانتی متر باشد. نرده ها نباید به گونه ای باشند که ایمنی کافی نداشته باشند و برای کودکان خطر داشته باشند به طوری که قادر باشند خود را به روی نرده ها آویزان کنند. علاوه بر آن کف پوش های سنگی و سرامیکی نیز بسیار برای بالکن ها گزینه مناسبی هستند زیرا به سادگی تمیز می شوند.

علاوه بر موارد ذکر شده، طبق قوانین تصویب شده در کمیسیون ماده 5، در معبرها با عرض کمتر از 10 متر، ساخت بالکن ها غیر قانونی است و در صورت ساخت مجوز تخریب و جریمه صادر می شود.

قانون بالکن در شهرداری

بالکن ها نه تنها باعث زیبایی بصری در نمای ساختمان ها و در نتیجه در سطح شهر می شوند، نقش مهمی در تغییر سبک زندگی ساکنین و بهبود کیفیت زندگی آن ها دارند.

به همین دلیل، کاملا واضح است که بالکن ها عملکرد مثبتی در سطح شهر و در آپارتمان ها دارند. بالکن ها باید به طور قابل قبولی دارای عرض زیاد باشند تا امکان تردد و رفت و آمد در آنها فراهم باشد، همچنین مشرف نباشند و حریم خصوصی ساکنین را حفظ کنند.

بسیاری ازافراد مسن بیشتر اوقات خود را در خانه و آپارتمان خود می گذرانند. بنابراین وجود فضایی باز همانند بالکن و تراس برای این افراد به منظور بهبود شرایط روحی و سبک زندگی بسیار ضروی می باشد.

بالکن فضایی دلنشین برای آن ها فراهم می آورد که می توانند در فضای بالکن پوشش گیاهی مورد علاقه ی خود را ایجاد کنند، مطالعه کنند و از نور آفتاب لذت ببرند و در صورت آتش سوزی فضاهایی همانند بالکن می تواند نجات دهنده باشند.

-  دسترسی ها: این فضا اگر خصوصی است باید به طور مستقیم از فضای نشیمن خانه دسترسی داشته باشد، در صورت امکان به فضای آشپزخانه هم دسترسی داشته باشد و دسترسی به باقی فضاها به طور غیر مستقیم صورت گیرد.

-  جهت گیری: جهت گیری این فضا باید به گونه ای باشد که در فصول بهار، تابستان و پاییز حداقل 30 درصد طول روز، نور دریافت کند.

-  مبلمان و کاراکترهایی فضایی: پاسیوها و فضاهای باز خصوصی باید به خوبی تعریف شده باشند. جهت گیری، موقعیت و طراحی آن ها باید یک حریم خصوصی فضایی از باقی واحدهای مسکونی، پیاده روهای مجاور و فضای رانندگی به وجود آورد.

-  حفاظ سقف: پوشش بالای سر چنین فضاهایی باید کاملا درزبندی و عایق کاری شده باشد و نباید تنها مجرای تهویه هوا باشند.

-  ایجاد بالکن در ساختمان های بالای 12 طبقه مطلوب نیست مگر اینکه با شرایط خاص باشد و طراحی منحصر به فردی داشته باشند.

-  همه بالکن ها، پاسیوها و تراس ها باید مجهز به نور مصنوعی باشند که از داخل قابل کنترل و روشن و خاموش کردن است. حداقل دو کلید و پریز ضد آب باید در هر فضای خارجی در نظر گرفته شود.

-  دیوارهایی که نقش ایجاد حریم خصوصی را دارند باید به گونه ای باشند که فضا را از دید واحدهای مجاور مصون بدارد. که ممکن است آن بخش با گیاهان پوشانده شود.

-  مساحت این فضای خصوصی باید حداقل 12 فیت باشد، سطح کف آن حداقل 100 فیت مربع باشد و فضای باقی مانده باید چمن یا باغچه باشد.

-  در صورتی که این فضا کنترل نشود و یا از طریق دوربین مدار بسته دیده نشود، ممکن است از لحاظ امنیتی با مشکل مواحه شود بنابراین فضاهای تقریبا یا قسمتی بسته باید به گونه ای طراحی شوند که از فضاهای عمومی محافظت گردند.

-  کف فضاهای خصوصی باید هموار و بدون تغییر سطح های غیر منتظره باشد. در صورت وجود پله همه پله ها باید نرده داشته باشند.

-  بالکن ها و تراس ها باید در روند طراحی در نظر گرفته شوند نه اینکه در آخر کار و از روی چاره اندیشی انتخاب، طراحی و اجرا شوند.

-  بالکن ها نباید کمتر از پنج فیت و 50 فیت مربع برای واحدهای یک خوابه و 60 فیت مربع برای واحدهای دو خوابه مساحت داشته باشند.

-  به دلیل اینکه اکثر سالخوردگان در خصوص امنیت و ارتفاع نگران هستند بالکن ها نه تنها باید امن باشند بلکه باید این حس را هم القا کنند از این رو استفاده از نرده های قرص و محکم بسیار مطلوب است. ارتفاع نرده ها حداقل 36 اینچ و از همه جوانب بالکن ها محافظت نماید.

جریمه عدم رعایت قوانین بالکن چیست؟

بر اساس تبصره چهار ماده 100، چنانچه بالکن، بدون پروانه بنا شود به میزان یک دهم ارزش معاملاتی ساختمان و به خاطر تراکم مازاد نیز یک دوم تا سه برابر ارزش معاملاتی ساختمان جریمه می‌ شود.

در حال حاضر در کمیسیون ماده 100، چنانچه مالک بدون مجوز یا بر خلاف پروانه، بالکن با مشخصات اعلام شده احداث نماید جریمه یا رای تخریب صادر می شود. همچنین عوارض پیش ‌آمدگی بالکن، جزء عوارض صدور پروانه ساختمانی است.

مروری بر ضوابط بالکن ها

*   در طراحی نقشه شهرداری احداث پیش آمدگی و بالکن در گذرهای کمتر از ۱۲ متر مقدور نیست.

*   احداث پیش آمدگی در خیابان های ۱۲ متر تا ۲۰ متر به عمق ۸۰ سانتیمتر و برای خیابان ‌۲۰ متر به بالا به عرض ۱۲۰ سانتیمتر مجاز است.

*   در طراحی نقشه شهرداری ارتفاع پیش آمدگی نسبت به کف پیاده رو، نباید از ۳.۵ متر کمتر باشد و سطح آن مطابق ضوابط مربوطه جزء تراکم محسوب خواهد شد.

*   پیش آمدگی ساختمان در همکف و طبقات، در خارج از ۶۰ درصد طول مجاز و در داخل زاویه ۴۵ درجه، حداکثر به میزان ۲ متر بلامانع است (رعایت قانون ۶۰ درصد ساخت برای مساحت الزامی است.)

*   پیش آمدگی روی پخ دوگذر در محدوده سند مالکیت، به میزان حداکثر ۵/۱ متر عمود بر پخ و به شرط رعایت ۵/۳ متر ارتفاع از کف پیاده رو بلامانع است.

*   در طراحی نقشه شهرداری طریقه محاسبه زیربنا و تراکم پیش آمدگی ها در داخل فضای باز به قرار زیر است:

الف- پیش آمدگی آخرین سقف ساختمان، به عنوان باران گیر، جزء زیربنا محسوب نمی شود.

ب- بالکن‌ها و تراس های مسقف، تا عمق سه متر، چنانچه سه طرف آن باز باشد، یک دوم مساحت آن جزء زیربنا محسوب می شود، بدیهی است مازاد بر عمق سه متر تماماً زیربنا محسوب می شود.

ج- در تهیه نقشه شهرداری در صورتی که پیش آمدگی سه طرف بسته باشد، دوسوم مساحت آن جزء زیربنا محاسبه می شود.

*   در ضوابط شهرداری پیش بینی بالکن در حد مجاز (اعم از بسته و باز) در داخل پلاک مشروط بر این که از حدود پلاک و به معبر تجاوز نشود بلامانع است.

بیشتر بخوانید: بالکن در خانه های آپارتمانی الزامی است