اگر در تهران زلزله رخ دهد...

اگر در تهران زلزله رخ دهد...
Facebook Twitter LinkedIn

۱۰:۵۲ | ۱۴۰۰/۰۴/۰۶

استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله با اعلام هشدار زودهنگام نسبت مخاطرات زلزله احتمالی در پایتخت گفت: خسارات جانی و مالی زلزله احتمالی تهران، در هشت منطقه پایتخت به دلیل جمعیت بالا و بافت فرسوده گسترده خواهد بود.
به گزارش اخبار ساختمان، مهدی زارع در پاسخ به این سوال که تهران در زلزله احتمالی به چه میزان آسیب‌پذیر است، اظهار داشت: در ارزیابی اخیر تیم پژوهشی ما در مورد ریسک زلزله در تهران، در منطقه های ۱۰، ۱۲، ۱۴، ۱۵، ۱۶، ۱۸، ۱۹ و ۲۰ به دلیل جمعیت زیاد و بافت فرسوده آسیب های زلزله گسترده خواهد بود.

وی توضیح داد: از ۲۲ منطقه شهرداری تهران، هشت منطقه پرجمعیت ترین مناطق تهران هستند که در برخی مناطق، جمعیت دقیقاً در آسیب پذیرترین نقاط متمرکز شده است. ۱۰ منطقه از ۲۲ منطقه در شهر بزرگ تهران از جمله مناطق شماره ۷، ۸، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۴، ۱۵، ۱۶، ۱۷ و ۲۰ آسیب پذیری بالاتری را نشان می دهند و نیمه جنوبی شهر نسبت به نیمه شمالی ریسک بیشتری دارد. با این حال میزان خطر در مناطق دیگر، به ویژه قسمت های شمال غربی را (مانند بخش هایی از مناطق ۵ و ۲۲) نباید دستکم بگیریم. این نواحی محل عبور گسل شمال تهران و همچنین در حال گسترش و توسعه سریع شهری هستند.

استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله ادامه داد: برآورد واقع بینانه آسیب و تلفات در یک زلزله شدید در تهران کاری پیچیده است. دلایل مستقیم تلفات زلزله عبارتند از تخریب و ریزش ساختمان ها، آتش سوزی، خفگی و البته زمینلغزش درست در لحظه رخداد زلزله علت اصلی مرگ، جراحت مستقیم ناشی از ریزش ساختمان است.

زارع اضافه کرد: در زلزله احتمالی تهران برخی در فروپاشی ساختمان و برخی در ساختمان هایی که فروریخته نیستند، کشته می شوند. معمولا زمان نجات افرادی که زنده مانده اند به ۷۲ ساعت بعد از زلزله محدود است. قربانیان محبوس شده به ندرت ممکن است ۵ تا ۶ روز زنده بمانند. در شرایط خاص و ایده آل (با غذا و آب)، بقا ممکن است به طور استثنایی تا دو هفته ادامه یابد. میزان نجات افراد گرفتار شده به کیفیت جستجو و نجات و البته امداد بستگی دارد. نسبت ساختمان هایی که خراب می شوند، در دسترس بودن تیم جستجو و نجات حرفه ای، مسافت طی شده توسط تیم های جستجو و نجات، احتمال بسته بودن راه ها و اختلال در حمل و نقل، از عوامل موثر در میزان مرگ و میر برای افراد آسیب پذیر است. افراد مسن و کودکان بیشتر در معرض آسیب هستند.

وی با اشاره به اینکه دامنه های شمال تهران مستعد لغزش های احتمالی است، اظهار داشت: در هنگام وقوع زلزله در تهران احتمال گسترش آتش سوزی نیز وجود دارد. برای تخمین تلفات از آنجا که این مفهوم از ملاحظات زمین لرزه در سراسر جهان گرفته شده است، از رابطه های تجربی توسعه یافته در دنیا استفاده می شود.

زارع ادامه داد: با این حال پارامترهای مورد استفاده در برآورد لزوماً برای مشخصات ساختمان های تهران و ایران و شرایط شهر تهران به روز رسانی و مناسب سازی نشده اند. در تهران مواردی از خسارات زلزله که در سال های اخیر در زلزله های ایران رخ داده است، برای به دست آوردن پارامترهای اساسی به طور دقیق مورد بررسی قرار گرفته است.

استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله یادآور شد: با توجه به افراد در ساختمان ها در زمان وقوع زلزله، نسبت افرادی که قادر به فرار از ساختمان های فروریخته نیستند تخمین زده می شوند. برخی از افرادی که در ساختمان های فروریخته محبوس می شوند، فرض می شود بلافاصله به دلیل شوک ناشی از سقوط سقف، یا به دلیل خفگی فوت می کنند. در مورد افرادی که فوراً نمی میرند، فرارشان از زیر آوار تقریباً غیرممکن است، در زیر مبلمان یا تیرهای افتاده گیر می افتند و در صورتی که تیم های جستجو و نجات به آنها نرسند می میرند. موفقیت در عملیات نجات اضطراری به زمان پس از حادثه و سرعت عملیات بستگی دارد.

وی با بیان اینکه خسارت زلزله در تهران بر اساس سناریوهای زمین لرزه های بزرگ ایران و زلزله های شهری مهم دنیا در سه دهه گذشته برآورد شده است، گفت: در زلزله ۲۷ دی ماه ۱۳۷۳ کوبه ژاپن مرکز زمین لرزه در جزیره آواجی، ۳۰ کیلومتری مرکز شهر کوبه واقع شده بود. زلزله بیش از ۱۰۴ هزار خانه کاملاً فروریخته و خسارات گسترده در مناطق شهری برجا گذاشت. حدود ۹۰ درصد از تلفات در ساختمان های کاملاً فروریخته، به دلیل ضربه منجر به مرگ، خفگی یا سوختگی کشته شدند. حدود نیمی از قربانیان سالمندان بالای ۶۰ سال بودند. میزان مرگ و میر زنان کمی بیشتر از مردان بود.

زارع با هشدار زودهنگام نسبت به مخاطرات زلزله احتمالی در تهران افزود: در بیشتر سناریوهای زلزله تهران، کمبود خون برای تمامی پست های انتقال خون در سراسر کشور در سه روز اول بعد از زلزله تخمین زده شده، زیرا ممکن است ۲ -۸ برابر بیشتر از آنچه سیستم به تولید کرده است، بعد از زلزله تهران درخواست خون به وجود آید.

طبق هشدار کمیته اضطراری فجایع طبیعی (DEC) در سال های اخیر هم اکنون بیشترین نگرانی های سازمان های امدادرسان جهان در مورد وقوع زلزله در شهرهای بزرگ جهان از جمله تهران، استانبول در ترکیه و کاتماندو در نپال است.

شهر تهران در دامنه جنوبی البرز و روی نهشته‌های آبرفتی کواترنر بنا شده و قسمت جنوبی آن در کناره شمال باختری کویر قرار دارد. اختلاف ارتفاع ناگهانی بین البرز و تهران می‌تواند در اثر راندگی شمال تهران باشد. علاوه بر راندگی شمال تهران و چندین گسل جوان و جنبای در شمال و جنوب شهر، نهشته‌های آبرفتی دشت تهران و شهر ری نیز دارای گسل ­های متعددی هستند که به هنگام جنبیدن گسل‌های بزرگ ممکن است دچار لغزش و جابجایی شوند.

از میان گسل های متعدد در بر گیرنده تهران، شاخه گسل مشاء در شمال شرقی تهران و در جائی که با گسل تهران تلاقی می کند را به عنوان چشمه لرزه ای با اهمیت بالا بر می شمریم. گسل شمال تهران در مرز کوه و دشت و چسبیده به حوزه شهری تهران در شمال شهر، گسل کهریزک در جنوب، راندگی نیاوران از جمله گسل های با توان لرزه زائی بالا است گسل های شمال و جنوب ری و توان لرزه زائی آنها نیز شایان توجه است.

در این زهگذر شهر تهران طی ۱۹۱ سال گذشته دچار آسیب دیدگی شدیدی بر اثر زلزله نشده است اما می توان بر اساس زلزله های تاریخی زلزله هایی که احتمال می رود بر تهران تاثیر گذارده باشند به زلزله بزرگ سال ۲۳۴ شمسی در ری که خانه های بسیاری را در آن منطقه ویران کرد و شمار زیادی تلفات به بار آورد و در قم و کاشان، لرزه با شدت آن حس شد و شاید هم قدری آسیب رساند اشاره کرد. پسلرزه ها این زلزله به مدت بیش از یک ماه ادامه داشت.

همچنین می توان به زلزله فاجعه بار سال ۳۳۶ شمسی در شمال مرکزی ایران اشاره کرد که این لرزه همه روستاهای منطقه ری و طالقان را هم آنهایی که در درشت واقع بودند و هم آنهایی که در کوهستان جای داشتند، ویران کرد و بیشتر شهر ری به کلی ویران شد و تلفات سنگینی از هر دو منطقه گزارش شده است. در طالقان تنها ۳۰ تن باز ماندند و در منطقه ری ۱۵۰ روستا ویران شد که یکی از وستاهای کوهستانی را زمین لغزه ها فراپوشاند. کوهی در نزدیکی ری شکاف برداشت و آب از زمین به بیرون ریخت.

در کوه های رویان در شمال ری، زمین لغزه های گسترده مسیر رودخانه ای را بست که آب آن پس نشست و دریاچه ای ساخت. آسیب ها در شمال باختر به دیلمان و در جنوب به قم و کاشان گسترش یافت. لرزه احتمالا" در اصفهان و نیز بغداد حس شده است. پسلرزه های آسیب رسان به مدت چهل روز دنباله داشت و در سراسر منطقه شمال مرکزی ایران حس می شد. ممکن است این زلزله با افت نامعمولی در تراز آب دریای خزر ارتباط داشته باشد که به هر حال به نظر می رسد که آن افت پیش از زمین لرزه روی داده باشد.

سال ۵۵۶ شمسی نیز زلزله ای بسیاری از شهرهای عراق عجم را در طول دامنه های جنوبی البرز تا منطقه آن سوی ری، ویران کرد. شهرهایی که به ویژه دستخوش ویرانی شدند قزوین و ری بودند که نفرات بسیاری در آن کشته شدند. شواهد درونی نشان می دهد که ناحیه ری، خاور بویین زهرا و آبادی های کرج بیشترین آسیب ها را دیدند.

تهران هنوز هم زلزله ویرانگر سال ۱۰۴۴ شمسی در دماوند و توابع آن را به خوبی به خاطر دارد. زلزله ای که خانه ها و ساختمان های بسیاری را در این شهر ویران کرد.

اما در این رهگذر زلزله سال ۱۲۰۹ شمسی در مازندران جنوبی در بامداد ۲ شوال ۱۲۴۵ چیزی دیگری است زلزله ای که مناطقی از شمیرانات و دماوند در خاور تهران را تقریبا به طور کامل ویران کرد و در حدود ۷۰ روستا که در سوی خاوری جاجرود و در امتداد راه هایی که از طریق دماوند به سمنان و دامغان می رود، جای داشتند ویران شدند و تنها در دماوند بیش از ۵۰۰ نفر کشته شدند. دامنه آسیب ها تا جاجرود گسترش داشت که کاروانسرای آن در اثر زلزله در هم کوبیده شد و در تهران بسیاری از خانه های کهنه فروریخت و حدود ۳۰ نفر را کشت.

در پایتخت حتی یک خانه از آسیب در امان نماند و بخشی از کاخ به همراه بسیاری از خانه های پیوسته به آن و نیز بخشی از بازار فروریخت. ارگ، تالار بزرگ بار عام، شماری از عمارت های اعیانی و نیز ساختمان کهنه سفارت بریتانیا به سختی آسیب دیدند و دیوارهای باغ سفارت با خاک یکسان شد.

ارزش زیان های مالی در تهران نیم میلیون تومان برآورد شد. لرزه به شماری از ساختمان های عمومی در آمل، ساری، و دامغان آسیب های رساند و سنگ‌ریزش هایی به راه انداخت که گردنه ها را در راه های هراز و تالار رود به شمال بست. زلزله تا باکو حس شد و پسلرزه شدیدی به دنبال داشت که مایه آسیب های افزونتری در منطقه شمیرانات تهران شد و در تهران هراس بسیار برانگیخت که بخش بزرگی از جمعیت آن در چادرها سکنی گزیدند. دربار سلطنتی نیز در فضای باز ارگ اردو زد و پس لرزه ۶ آوریل همان سال کاروانسرای قدیمی را در جاجرود به کلی ویران کرد.

همچین در حوزه ریسک زلزله، خطر زلزله برای جنوب تهران بیشتر از بخش‌های دیگر آن است و بافت مرکزی، جنوب غرب و جنوب شرق و شرق تهران بیشترین آسیب‌پذیری را دارا هستند.

بیشترین جمعیت تهران در مناطق آسیب‌پذیر ساکن هستند و بیشترین ریسک آتش‌سوزی هم در مناطق مرکزی، جنوب شرق، ‌جنوب و رق تهران خواهد بود. نکته مهم اینجاست که اگر ما در معرض آسیب حتی زلزله ۵/۵ یا ۶ ریشتر قرار بگیریم، ریسک آتش‌سوزی قابل ملاحظه‌ای را شاهد خواهیم بود.

ایرنا

برچسب ها:

زلزله ،تهران ،بافت فرسوده 
اخبار ساختمان
@akhbarsakhteman