معضلی به نام حاشیهنشینی در کلانشهرها
یکی از مشکلات پیچیده پیرامون کلانشهرها که خود مولد بسیاری از مسائل و مشکلات دیگر میشود «حاشیهنشینی» است. حاشیهنشینی پیامد اصلی صنعتی شدن و شتاب گرفتن شهرنشینی است، حتی همزاد آن محسوب میشود. این مهم معضل تمام جوامع به ویژه کشورهای کمتر توسعهیافته است.
به گزارش اخبار ساختمان، حاشیهنشینی منحصر به کلانشهرها است و در محیط شهرهایی شکل میگیرد که مزایای زیادی دارند. امتیازاتی که روستاها و شهرهای کوچک از آن بیبهرهاند. بدین رو مردم این مناطق و شهرهای بزرگ گرایش پیدا میکنند تا از امکانات اجتماعی، فرهنگی، رفاهی و ... آن بهرهمند شوند. بر این اساس و به این امید به سمت شهرهای بزرگ حرکت میکنند و چون نمیتوانند به راحتی جذب شهر مقصد شوند، در حاشیه شهرها مسکن میگزینند.
این پیوند بریدگی از شهر و دیار خود و جذب شدن به سیستم جامعه جدید، آنها را به حالت تعلیق درآورده و سرخورده میکند، زیرا دیگر بهجایی وصل نیستند. دقیقا به دلیل همین سرخوردگیهای روانی و نیز وخامت اوضاع اقتصادیشان، به سمت کارها و مشاغل غیررسمی و غیرقانونی گرایش پیدا میکنند و رفتارهای ضداجتماعی از خود بروز میدهند و اکثرا در این هنجارشکنی خود نیز میسوزند.
در واقع حاشیهنشینها افرادی هستند که به لحاظ اقتصادی از وضعیت خود رضایت ندارند. بنابراین ناچار هستند که به کارها و مشاغلی دست بزنند که افراد دیگر جامعه به آن کشش ندارند و تمایلی نشان نمیدهند. یعنی مشاغل غیررسمی که از وجاهت اجتماعی برخوردار نیستند.
محلات حاشیهنشین بهدلیل شرایط ناهمگون و نامساعد اجتماعی، فرهنگی و همچنین فقر، از جرمخیزترین مناطق شهری به حساب میآیند و بیشک این جرمها و بزهکاریها و تبعات آن، امنیت انسانی شهرها را به مخاطره میاندازد. باید بدانیم نرخ جرائم در این مناطق، به علت تراکم بالای جمعیت، باروری بالا، بیسوادی، فقر و گسست پیوندها و هنجارهای اجتماعی، بسیار بالاست.
معایب و پیامدهای حاشیهنشینی:
- ایجاد فاصله و تضاد فرهنگی بین افراد مهاجر و شهروندان عادی
- فراهم شدن بستر رفتارهای ضداجتماعی و انتقام از جامعه
- نابود شدن اقتصاد تولیدی و رواج اقتصاد مصرفی
- بالا رفتن میزان جرم و به خطر افتادن امنیت کلی شهر و شهروند
- شکاف عمیق اقتصادی، رفاهی با شهروندان و ایجاد حس دشمنی با جامعه
حال با این تفاسیر این پرسش پیش میآید که آیا راهی برای رهایی از این معضل وجود دارد؟
واقعیت این است که جوامع شرقی و غربی راههای زیادی را برای برونرفت از این مشکل طراحی کردهاند. به عقیده بسیاری از جامعهشناسان ریشهکن شدن این پدیده دشوار به نظر میرسد اما صد البته با اجرایی کردن بسیاری از راهکارها میتوان از شدت و میزان آسیبهای آن کاست یا جلوی روند رو به رشد آن را گرفت:
- بهبود وضعیت اجتماعی، اقتصادی استان با هدف تمرکززدایی از کلانشهرها میتواند در میزان مهاجرت موثر باشد.
- اشتغالزایی در شهرستانها، روستاها و حومه و همچنین ایجاد مراکز آموزشی، بهداشتی و درمانی
- کاهش فاصله فرهنگی- اجتماعی با احداث سینما، سالنهای ورزشی، فرهنگسراها، مدرسه، کارگاهها و کارخانههای تولیدی و گسترش کارآفرینی
- توجه به سیستم تامیناجتماعی همگانی و ارائه خدمات بهداشتی و روانی در قالب بیمه
- بهبود بخشیدن شبکه حملونقل
- تدارک راهکارهای حمایتی مانند پرداخت یارانه و وام، ساختمان و آپارتمان در مناطق موجه و تعیین شده به قیمت ارزان
- فعال کردن سازمانهای غیردولتی کمکرسان مانند NGO و همچنین گروههای محلی CBO
- به مشارکت گرفتن مردم حاشیهنشین و بهکار گرفتن توان و انرژی نهفته آنها برای همکاری با سازمانهای مردمنهاد
و راهکارهای بسیار دیگری از این دست که در این مقاله نمیگنجد.
باید بدانیم؛ این پدیده مشکلی نیست که با چشم بستن و نادیده گرفتن بتوان آن را پنهان کرد. روابط علت و معلولی بسیار قوی و محکمی بین مثلث فقر- مهاجرت- حاشیهنشینی وجود دارد که این معضل را حائز اهمیت میکند و توجه ویژه و جدیتر دولتمردان و صاحبمنصبان را میطلبد. معضل حاشیهنشینی یک تهدید است اما میتوان آن را به فرصت تبدیل کرد.
دنیای اقتصاد
این پیوند بریدگی از شهر و دیار خود و جذب شدن به سیستم جامعه جدید، آنها را به حالت تعلیق درآورده و سرخورده میکند، زیرا دیگر بهجایی وصل نیستند. دقیقا به دلیل همین سرخوردگیهای روانی و نیز وخامت اوضاع اقتصادیشان، به سمت کارها و مشاغل غیررسمی و غیرقانونی گرایش پیدا میکنند و رفتارهای ضداجتماعی از خود بروز میدهند و اکثرا در این هنجارشکنی خود نیز میسوزند.
در واقع حاشیهنشینها افرادی هستند که به لحاظ اقتصادی از وضعیت خود رضایت ندارند. بنابراین ناچار هستند که به کارها و مشاغلی دست بزنند که افراد دیگر جامعه به آن کشش ندارند و تمایلی نشان نمیدهند. یعنی مشاغل غیررسمی که از وجاهت اجتماعی برخوردار نیستند.
محلات حاشیهنشین بهدلیل شرایط ناهمگون و نامساعد اجتماعی، فرهنگی و همچنین فقر، از جرمخیزترین مناطق شهری به حساب میآیند و بیشک این جرمها و بزهکاریها و تبعات آن، امنیت انسانی شهرها را به مخاطره میاندازد. باید بدانیم نرخ جرائم در این مناطق، به علت تراکم بالای جمعیت، باروری بالا، بیسوادی، فقر و گسست پیوندها و هنجارهای اجتماعی، بسیار بالاست.
معایب و پیامدهای حاشیهنشینی:
- ایجاد فاصله و تضاد فرهنگی بین افراد مهاجر و شهروندان عادی
- فراهم شدن بستر رفتارهای ضداجتماعی و انتقام از جامعه
- نابود شدن اقتصاد تولیدی و رواج اقتصاد مصرفی
- بالا رفتن میزان جرم و به خطر افتادن امنیت کلی شهر و شهروند
- شکاف عمیق اقتصادی، رفاهی با شهروندان و ایجاد حس دشمنی با جامعه
حال با این تفاسیر این پرسش پیش میآید که آیا راهی برای رهایی از این معضل وجود دارد؟
واقعیت این است که جوامع شرقی و غربی راههای زیادی را برای برونرفت از این مشکل طراحی کردهاند. به عقیده بسیاری از جامعهشناسان ریشهکن شدن این پدیده دشوار به نظر میرسد اما صد البته با اجرایی کردن بسیاری از راهکارها میتوان از شدت و میزان آسیبهای آن کاست یا جلوی روند رو به رشد آن را گرفت:
- بهبود وضعیت اجتماعی، اقتصادی استان با هدف تمرکززدایی از کلانشهرها میتواند در میزان مهاجرت موثر باشد.
- اشتغالزایی در شهرستانها، روستاها و حومه و همچنین ایجاد مراکز آموزشی، بهداشتی و درمانی
- کاهش فاصله فرهنگی- اجتماعی با احداث سینما، سالنهای ورزشی، فرهنگسراها، مدرسه، کارگاهها و کارخانههای تولیدی و گسترش کارآفرینی
- توجه به سیستم تامیناجتماعی همگانی و ارائه خدمات بهداشتی و روانی در قالب بیمه
- بهبود بخشیدن شبکه حملونقل
- تدارک راهکارهای حمایتی مانند پرداخت یارانه و وام، ساختمان و آپارتمان در مناطق موجه و تعیین شده به قیمت ارزان
- فعال کردن سازمانهای غیردولتی کمکرسان مانند NGO و همچنین گروههای محلی CBO
- به مشارکت گرفتن مردم حاشیهنشین و بهکار گرفتن توان و انرژی نهفته آنها برای همکاری با سازمانهای مردمنهاد
و راهکارهای بسیار دیگری از این دست که در این مقاله نمیگنجد.
باید بدانیم؛ این پدیده مشکلی نیست که با چشم بستن و نادیده گرفتن بتوان آن را پنهان کرد. روابط علت و معلولی بسیار قوی و محکمی بین مثلث فقر- مهاجرت- حاشیهنشینی وجود دارد که این معضل را حائز اهمیت میکند و توجه ویژه و جدیتر دولتمردان و صاحبمنصبان را میطلبد. معضل حاشیهنشینی یک تهدید است اما میتوان آن را به فرصت تبدیل کرد.
دنیای اقتصاد
تازهترین اخبار ساختمان
نکات مهمی که در خرید مسکن باید به آن توجه کنید
همه خانواده جامعه ایثارگری صاحب مسکن می شوند
با پنج میلیارد تومان کجای تهران دنبال خانه بگردیم؟
تحویل واحدهای مسکن ملی به شرط تامین زیرساخت ها
یک متر خانه در این منطقه 2.5 میلیارد تومان!
قیمت واحدهای مسکن ملی در تهران اعلام شد
صنعت ساخت مسکن پیشران اقتصاد ملی کشور است
اجرای 488 هزار واحد مسکن ملی در روستاها
رکوردشکنی قیمت اجاره بها در دولت سیزدهم
رفع گرفتگی لوله پلاستیکی آب گرم (راهنمای رسوب زدایی جامع)
6 ویژگی یک ایزوگام خوب چیست؟
82 هزار خانه در کشور نوسازی شده است
بررسی ویژگیها و راهکارهایی برای پاکیزگی کامل سرویس بهداشتی با استفاده از کاشی و سرامیک
راهکارهایی برای بهبود عملکرد صنعتی متانول شیراز
بازار داغ خرید و فروش امتیاز واحدهای مسکن ملی
پربازدیدترین اخبار
تحویل واحدهای مسکن ملی به شرط تامین زیرساخت ها
با پنج میلیارد تومان کجای تهران دنبال خانه بگردیم؟
بررسی هفت افسانه در بازار اجاره مسکن
همه خانواده جامعه ایثارگری صاحب مسکن می شوند
نکات مهمی که در خرید مسکن باید به آن توجه کنید
6 ویژگی یک ایزوگام خوب چیست؟
82 هزار خانه در کشور نوسازی شده است
رفع گرفتگی لوله پلاستیکی آب گرم (راهنمای رسوب زدایی جامع)
نگاه نامطمئن سرمایه گذاران به آینده بازار ساخت و ساز
رکوردشکنی قیمت اجاره بها در دولت سیزدهم
اجرای 488 هزار واحد مسکن ملی در روستاها
صنعت ساخت مسکن پیشران اقتصاد ملی کشور است
قیمت واحدهای مسکن ملی در تهران اعلام شد
یک متر خانه در این منطقه 2.5 میلیارد تومان!
ساخت بلندترین برج ساعت مسکونی در دبی به نام دروازه لندن